Edirne’de Osmanlı dönemine ait tarihi çeşmelerin bir kısmı bahçe duvarı olarak kullanılırken bir kısmı da defineciler tarafından tahrip edildi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Engin Beksaç, “Hazine birliklerinin yaptığı kazılarla tarihi çeşmeler de yok ediliyor. ‘Altın var’ masalı ile tüm kültürel miraslarımız yok ediliyor. Bunların hepsi kültürel mirastır, bir an önce korunmaları gerekir.”
Edirne’de Osmanlı dönemine ait birçok tarihi çeşme, bazı evlerin bahçe duvarları olarak, bazılarının ise hazine avcıları tarafından yapılan kazı çalışmaları nedeniyle yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya. Nakışlı kemerleriyle Osmanlı mimarisinin nadide örneklerinden olan tarihi çeşmelerin bir kısmı da bir dönem evsizler tarafından mesken tutulmuştur.
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Edirne’nin kuzeyi.Buralar eski Osmanlı mahalleleri.Burada Türk ve Müslüman yerleşim yerleri var.Birçok mescit ve çeşmeye rastlıyoruz.Edirne’de atıl durumda olan çok sayıda çeşme var.Bunun kenetleri bile çalınmış durumda. çökmüş durumda.Üzerindeki örtü sistemi kalkmıştır.” Örtü sistemlerinin yıkıldığını belirten Prof. birçok noktada evsizler için odalar.Duvarlar yıkılmak üzere.Bu 20.yy çeşmesi şanslılardan biri.Meskenlerin ortasında kalmış olmasına rağmen 2007 yılında tamir edilmiş.Bu çeşme örnekleri çok güzel. örnekler ve korunmaya muhtaçlar. Bunların elden geçirilip düzenlenmesi gerekiyor. “Bunların hepsi kültürel miras. Kayıtlı olduklarını görüyoruz ama kayıt olmak yeterli değil. Onlara da bakılması gerekiyor” dedi. Dr. Beksaç, “Bir de hazine avcılığı faaliyeti var. Çeşmelerden hiçbir şey bulunamadı. İslami bir mezarlıkta veya İslami bir yapıda hiçbir şey olmaz. Bir efsaneye göre, bir çeşme yapılırken veya bir bina yapılırken temeline altın para atıldığına dair bir rivayet vardır. Beksaç, “Dikkat ederseniz Edirne’deki çeşmelerin çoğu Osmanlı yerleşim yerlerinde. Çeşme Türk kültüründe büyük bir yere sahiptir. Çeşmeler Türk-İslam kültüründe çok önemli bir unsurdur. Bütün bunların su yolları kesilmiş, yeni yerleşim politikalarıyla çeşmeler devre dışı bırakılmıştır. Bunlar artık bir şey. Kültür varlığı bir sembol olarak karşımıza çıkıyor. Anıt olarak korunmaları gerekiyor. Tarihi çeşmelerin kimsesizlerin yaşadığı alanlar olarak kullanıldığına dikkat çeken Dr. Beksaç, “Çeşmeler konut olarak kullanılan örneklerden biridir. Yakın zamana kadar içlerinde yaşayan insanlar vardı. Bu, Edirne’deki Osmanlı çeşmelerinin bir başka örneğidir. Bacasını görebilirsiniz. Burada da bir pencere var. Kapı. “Yan kapı. Uzun süredir burada oturanlar var” dedi.
Medrese Alibey Mahallesi’nde evsiz bir kişinin kullandığı tarihi çeşme, borulardan yapılmış soba bacasıyla dikkat çekti. Mahalle sakinlerinden Ekrem Baştürk, tarihi yapıya zarar veren bacayı yakın zamana kadar içinde oturan kişinin yaptırdığını belirterek, “2011’den beri burada bir arkadaşımla görüşüyorum. Çeşme.Tanıyamadım.Henüz göremedim, çıkmış herhalde. Yanında bir kapı var, buradan girip çıkıyordu” dedi.
